સમગ્ર વિશ્વમાં નવું વર્ષ 1 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવે છે, પરંતુ ભારતીય સંસ્કૃતિ અનુસાર, હિંદુ નવું વર્ષ ચૈત્ર મહિનાની શુક્લ પ્રતિપદાથી શરૂ થાય છે. આ તારીખ દર વર્ષે બદલાય છે અને હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ, આ વર્ષે હિન્દુ નવું વર્ષ 30 માર્ચ 2025ના રોજ ઉજવવામાં આવશે. આ દિવસ ધાર્મિક દ્રષ્ટિકોણથી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે, કારણ કે ચૈત્ર નવરાત્રિ પણ આ દિવસથી શરૂ થાય છે.

હિન્દુ નવા વર્ષને હિન્દુ નવ સંવત્સર અથવા નયા સંવત તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે હિન્દુ નવું વર્ષ શા માટે ઉજવવામાં આવે છે અને તેની શરૂઆત ક્યારે થઈ? આજે અમે તમને તેના વિશે વિગતવાર જણાવીએ.

વિક્રમ સંવત શું છે?

હિન્દુ નવું વર્ષ વિક્રમ સંવતના આધારે ઉજવવામાં આવે છે અને તેની શરૂઆત રાજા ચંદ્રગુપ્ત વિક્રમાદિત્ય દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આ સંવત અંગ્રેજી કેલેન્ડર કરતાં 57 વર્ષ આગળ ચાલે છે. તેને ગાણિતિક દૃષ્ટિકોણથી સૌથી સચોટ સમયની ગણતરી માનવામાં આવે છે અને જ્યોતિષીઓ પણ તેમાં વિશ્વાસ રાખે છે. આ સંવતમાં કુલ 354 દિવસ છે, અને દર ત્રણ વર્ષે એક વધારાનો માસ (અધિક માસ) ઉમેરવામાં આવે છે, જેથી સમયનું સંતુલન જળવાઈ રહે. ભારતના વિવિધ રાજ્યોમાં તેને ગુડી પડવા, ઉગાડી જેવા નામોથી ઓળખવામાં આવે છે.

હિન્દુઓ માટે હિન્દુ નવું વર્ષ શા માટે મહત્વનું છે?

પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, ભગવાન બ્રહ્માએ ચૈત્ર શુક્લ પ્રતિપદાના દિવસે સૃષ્ટિની રચના કરી હતી. આ જ કારણ છે કે આ દિવસને નવસંવત્સર તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસથી ચૈત્ર નવરાત્રિ શરૂ થાય છે, જેમાં દેવી દુર્ગાના નવ સ્વરૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે. રામ નવમી પણ આ મહિનામાં આવે છે, જે ભગવાન શ્રી રામની જન્મજયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

ચૈત્ર નવરાત્રિથી હિંદુ નવું વર્ષ કેમ શરૂ થાય છે?

હિંદુ કેલેન્ડરમાં ચૈત્ર મહિનાની શુક્લ પ્રતિપદાથી નવું વર્ષ શરૂ થાય છે. તેની પાછળ એક ખાસ કારણ છે. ફાલ્ગુન પૂર્ણિમા પછી ચૈત્ર માસ શરૂ થાય છે, પરંતુ તે સમયે કૃષ્ણ પક્ષ ચાલુ રહે છે. સનાતન પરંપરા હંમેશા અંધકારમાંથી પ્રકાશ તરફ આગળ વધવામાં માને છે. તેથી, જ્યારે ચૈત્ર શુક્લ પક્ષ શરૂ થાય છે, ત્યારે નવું વર્ષ ઉજવવામાં આવે છે.

હિંદુ નવા વર્ષ સાથે જોડાયેલી ખાસ વાતો

ચૈત્ર મહિનો હિંદુ કેલેન્ડરનો પહેલો મહિનો છે અને તે હોળી પછી શરૂ થાય છે. આ મહિનાની શુક્લ પ્રતિપદાથી હિન્દુ નવું વર્ષ શરૂ થાય છે. આ મહિનામાં નવરાત્રિ શરૂ થાય છે અને ભગવાન શ્રી રામની જન્મજયંતિ પણ ઉજવવામાં આવે છે.

 નવા વર્ષની શરૂઆત હિન્દુ નવા વર્ષ સાથે થાય છે. ચારેય યુગોમાં, સત્યયુગ ચૈત્ર શુક્લ પ્રતિપદાથી શરૂ થનાર પ્રથમ યુગ હતો. તે સર્જનના ચક્રનો પ્રથમ દિવસ માનવામાં આવે છે.  આ દિવસે ભગવાન શ્રી રામે વાનર રાજા બલિનો વધ કર્યો હતો અને ત્યાંના લોકોને તેના જુલમમાંથી મુક્ત કર્યા હતા. જેની ઉજવણીમાં લોકોએ પોતપોતાના ઘરો પર ધ્વજ ફરકાવ્યા હતા.